Van 7 tot en met 14 december vieren de joden Chanoeka. Dat feest wordt ook één keer, een beetje tussen neus en lippen door, genoemd in het Nieuwe Testament, en wel in Johannes 10. Daar lezen we: “Toen kwam het Vernieuwingsfeest in Jeruzalem; het was winter.” Met dat Vernieuwingsfeest wordt Chanoeka bedoeld. Over de oorsprong van dat feest kunnen we niets lezen in wat wij het Oude Testament noemen. Dat komt omdat het pas is ontstaan in het jaar 165 voor het begin van onze jaartelling. We kunnen er iets over lezen in de (apocriefe) boeken van de Makkabeeën. Een van de opvolgers van Alexander de Grote, de Syrische koning Antiochus Epiphanes, had een beeld van de Griekse oppergod Zeus in de tempel laten neerzetten. Een gruwel voor elke rechtgeaarde jood. Ook werden allerlei joodse gebruiken, zoals de besnijdenis en de sabbat, verboden. Torarollen werden verscheurd en verbrand. Het was niet de eerste daad van antisemitisme, en het zou ook niet de laatste zijn. De wetsgetrouwe joden kwamen in opstand. Ze wisten hun vijanden te verslaan. En op de 25ste dag van hun maand kislev (1*) kon ook de tempel weer worden gereinigd van alle heidense resten. De tempel kon weer worden ingewijd. Dat duurde acht dagen. Volgens de legende viel dat niet mee, want met veel moeite kon nog maar één kruikje met zuivere olie worden gevonden, net genoeg om één lampje gedurende één dag te laten branden. Maar het wonder geschiedde. Zoals ooit de inhoud van het beroemde kruikje van de weduwe van Zarefath niet opraakte, zo bleef ook dit kruikje acht dagen lang olie schenken, zodat elke dag een lampje meer kon worden aangestoken. En acht dagen waren precies genoeg om weer nieuwe, reine olie te produceren.
De chanoekakandelaar (chanoekia) heeft acht armen, met in totaal acht lampjes. Op de eerste dag wordt één lampje aangestoken, op de tweede dag twee, en zo verder. Dat gebeurt met behulp van de negende arm, in het midden. Die staat voor dat ene kruikje waarin zich elke dag weer opnieuw olie bevond waarmee de andere lichten konden worden aangestoken. En Johannes heeft ons dus verteld dat ook Jezus voor dat feest apart naar Jeruzalem ging. Al was het maar om te onderstrepen dat voor antisemitisme onder zijn volgelingen geen enkele ruimte kan bestaan!
(1*) Kislev is de derde maand van het joodse jaar. Deze maand telt 29 of 30 dagen en valt ongeveer samen met de tweede helft van november en de eerste helft van december (bron: Wikipedia)
Leo IJkel, werkgroep Kerk & Israël Protestantse Gemeente Apeldoorn
Van tijd tot tijd zal de werkgroep Kerk & Israël van de Protestantse Gemeente Apeldoorn aandacht besteden aan joodse feestdagen en actuele ontwikkelingen op dit terrein. Dit keer belicht werkgroeplid Leo IJkel Chanoeka, het inwijdingsfeest van de tweede joodse tempel.
Tijdens Chanoeka wordt elke dag een kaarsje méér aangestoken. Foto: Wikimedia